شبکه‌های ارتباطی ما را به شبکه گسترده انسان‌ها پیوند می‌دهند و نحوه تکوین فردیت ما به میزان موفقیت ما در ساختن این شبکه‌ها وابسته است. ارتباط صرفا مبادله اطلاعات نیست. بلکه به معنای تبادل افکار، احساسات، عقاید و تجربیات ماست و از منظر اجتماعی ارتباط بین اجزای جامعه رشد و بقای جامعه را تضمین میکند. این روزها عبارت رومینگ ملی را زیاد دیدیم و شنیدیم! رومینگ ملی عبارت است از استفاده مشترکان یک اپراتور از امکانات مخابراتی همه‌ی اپراتورهای دیگر در نواحی تحت پوشش، زیرساختی لازم‌الاجرا که با هدف صرفه جویی در هزینه های توسعه، گامی بلند در جهت افزایش سطح کیفی ارتباطات با گستره ای به وسعت تمامی مناطق سرزمین پهناورمان است.
شرکت ارتباطات کوه نور گروه فن‌آوا یکی از ارکان و پایه های این طرح ملی است، به همین منظور ضمن گفتگو با جناب آقای مهندس قوی مدیرعامل محترم این شرکت در جریان جزییات بیشتر این طرح قرار گرفتیم. در خلال این مصاحبه شاهد تلاشهای مستمر تیم فنی جهت رفع مشکلاتی که همواره در زمان راه‌اندازی این گونه پروژه‌ها به‌وجود می‌آید، بودیم. گفتگویی که بارها به علت پیگیریهای جناب آقای مهندس قوی قطع شد؛ اما در نهایت به سرانجام مطلوب رسید.
تقریبا از ابتدای سال 1384 بحث خصوصی سازی در حوزه ارتباطات که ساختاری تقریباَ تمام دولتی داشت، اهمیت ویژه ای پیدا کرد. در سال 81 وزارتخانه ی ICT مجوزی تحت عنوان اپراتور دوم تلفن ثابت برای شرکت ارتباطات کوه نور صادر کرد. هدف این طرح امکان‌سنجی جهت فراهم کردن ارتباطات تلفن ثابت برای مشترکین، توسط مجموعهای غیر از شرکت مخابرات ایران بود. البته این طرح باتوجه به انحصاری بودن بازار آن، تعداد مشترکین چندانی را برای ما به همراه نداشت و بالطبع صنعت موفقی برایمان نبود. همانطور که میدانید مخابرات تا ابتدای سال 84 مجموعه ای کاملا دولتی بود. اگرچه شرکت ایرانسل در آن دوران به تازگی وارد حوزه ارتباطات شده بود اما عمده ی خدمات این بخش همچنان در اختیار مجموعه همراه اول بود؛ خدماتی که در حوزه تلفن ثابت نیز تنها از طریق شرکت مخابرات ایران ارائه میشد. رفته رفته با قوت گرفتن بحث خصوصی سازی، غالب سهام شرکت مخابرات ایران و مجموعه همراه اول به بخش خصوصی واگذار شد. پس از واگذاری و با پررنگ شدن موضوع سود و زیان، طبیعتا ارتباط رسانی و توسعه شبکه در مناطق دورافتاده برای شرکت‌های خصوصی جذابیت چندانی نداشت. موضوعی که متاسفانه ارائه خدمات به بسیاری از مناطق روستایی و صعب العبور کشور را به دست فراموشی سپرد. اپراتورها تمایلی به صرف هزینه در آن نقاط نداشتند و دولت نیز در اعمال فشار لازم بر آنها کاری از پیش نبرد. چندی بعد دولتِ وقت پروژه‌ای تحت عنوان USO (خدمات عمومی اجباری ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات) را در وزارت ارتباطات تعریف کرد و با تکیه بر قانونی که بر اساس آن اپراتورها جهت تامین اعتبار، ملزم به پرداخت 3 درصد از درآمدشان به حساب خزانه ی دولت میشدند؛ اقدامات لازم جهت توسعه ارتباطات در مناطق محروم را آغاز نمود. در سال 1390 مبالغ مربوطه واریز و پروژه به صورت عملی شروع به کار کرد. در آن زمان دو ایده مطرح شد. اولی اجرای پروژه به‌صورت مستقیم توسط شرکت های تابعه وزارت ارتباطات و دومی از طریق پیمانکارهای ذی‌صلاح در قالب اپراتورهای USO بود.
در آن زمان اپراتورها با توجه به اولویت در توسعه‌ی بیشتر و راه اندازی خدمات 3G و LTE تمایل چندانی به تمرکز بر روی این بخش نداشتند. لذا در سال 1389 وزرات ارتباطات از طریق برگزاری مناقصه، شرکت ارتباطات کوه نور را به عنوان اولین اپراتور USO یا اولین اپراتور روستایی برگزید و فعالیت ما که بیشتر در شهرها و به ویژه استان اصفهان متمرکز بود به نقاط روستایی و صعب العبور منتقل شد. به یاری پروردگار در دهه مبارک فجر همان سال، وزیر وقت ارتباطات، اولین شبکه USO کشور را با 550 ایستگاه مخابراتی ((BTS افتتاح کردند، که همزمان با آن برای اولین بار حدود 25 هزار نفر از هموطنان عزیزمان تحت پوشش سیستم ارتباطی GSM با قابلیت 3Gکه در آن زمان پوششی کاملا به‌روز و مناسب بود، قرار گرفتند.
یک BTS می تواند همزمان به یک یا چند روستا خدمات بدهد. البته این موضوع به ویژگی های جغرافیایی منطقه هم بستگی دارد. به دلیل اینکه عموما این روستاها درمناطق کوهستانی قرار دارند تقریباَ به ازای هر کدام از آنها یک BTS نصب شده و حتی در برخی موارد به علت وجود یک ناهمواری در میان روستا، برای بهره‌وری بیشتر و پوشش کامل، عملا از دو BTS استفاده شده است. این مهم تجربه خوبی برای ما بود، بطوری که مجموعه ما بعد از اپراتورهای همراه، دارای بزرگترین شبکه GSM ایران شد. در سال 91 ما بار دیگر در مناقصهای شرکت کردیم و برنده ی بخشی دیگر از پروژه روستایی کشور شدیم و در مجموع با راه اندازی و فعال سازی Nodeدر کشور، تعداد بیش از هزار1000 روستا را تحت پوشش قرار دادیم. شرط انتخاب یک روستا برای نصب تجهیزات این بود که آن روستا دارای هیچگونه امکان ارتباطی ثابت یا سیار نباشد. همچنین اگر بنا بود که برای آن روستا ارتباطات سیار فراهم شود طبیعتا ارتباط ثابت آن مغفول واقع می شد و یا بالعکس. لذا طرح بینابینی با نام GSM-WLL در دستور کار قرار گرفت که در حقیقت خط تلفن به گونه ای واگذار میگردید که هم به عنوان تلفن ثابت قابل استفاده باشد (یعنی هم شماره و هم تعرفه تلفن ثابت را داشته باشد) و هم قابلیت های تلفن همراه را پشتیبانی کند. با این تعریف هر فرد می توانست علاوه بر تلفن ثابت، تلفن همراه نیز داشته باشد.
تمام روستاهای تحت پوشش از طریق ارتباط ماهواره ای فن آوا به هسته اصلی شبکه ما، در منطقه ویژه اقتصادی پیام متصل می شوند. علاوه بر این از محل هسته ی اصلی شبکه هم توسط ارتباطات فیبر و رادیو به شبکه اصلی ارتباطی کشور متصل هستیم. از ابتدا ما دو Core را به عنوان هسته اصلی شبکه در نظر گرفتیم که پشتیبانی لازم جهت مقابله با رخدادهای ناخواسته را دارا باشد و شبکه دچار قطعی و یا اخلال نشود. البته درخصوص BTSها با تامین Spare Part ها به تعداد کافی و انجام سرویس های دوره ای مناسب و منظم ، میزان و زمان خرابی به شکل چشم گیری کاهش یافته است. در واقع این تجربه برای ما بسیار موفقیت آمیز بود، به گونه ای که ما از اپراتور دوم تلفن ثابت به اپراتور اول روستایی کشور تبدیل شدیم. اما متاسفانه از سال 91 به بعد با تشدید تحریم ها ارائه خدمات با وقفه مواجه شد. شرکت های تولید کننده تجهیزات، پشتیبانی خود را قطع کردند و متاسفانه یا خوشبختانه، اولین شرکت مخابراتی که ایران را ترک کرد شرکت ZTE بود که عمده تجهیزات ما از طریق این شرکت تامین می شد و این اتفاق ادامه کار را برای ما دشوار ساخت. موضوعی که تیم فنی ما را بر آن داشت تا با تلاش و جدیتِ بیش از پیش، از توقف کار جلوگیری کند. در ابتدا تصور بر این بود که شبکه ظرف مدت چند ماه از ادامه فعالیت باز خواهد ماند، اما بحمدا... امروز پس از گذشت 6 سال نه تنها فعالیتمان لحظه ای متوقف نشده بلکه به همت جوانان با انگیزه و صاحب فن ما، برخی از قسمت ها نیز بطور کامل بومی‌سازی شده اند. در سال 93 نیز وزارت ارتباطات شرکت "های وب" را بعنوان اپراتور دوم در حوزه USO انتخاب کرد که البته حوزه فعالیت این شرکت محدود به ارائه خدمات دیتا در روستاهای کشور بود و به دلیل آنکه در این بازه زمانی اولویت وزارت ارتباطات گسترش شبکه دیتا بود، ما در توسعه آن فعالیت چندانی نداشتیم و عملا تا سال 96 نگهداری شبکه، بعنوان هدف اصلی ما در دستور کار قرار گرفت. در سال جاری یکی از اهداف اصلی وزارت ارتباطات ، بحث رومینگ ملی است. هدف از ایجاد این طرح، پوشش حداکثری از طریق استفاده از امکانات موجود می باشد. رومینگ ملی به معنی استفاده همه اپراتورها از امکانات زیر ساختی یکدیگر است. یعنی هر فرد دارنده سیم کارت هریک از اپراتورها می تواند در هر نقطه ای از کشور از بستر ارتباطی سایر اپراتورها برای برقراری ارتباط استفاده کند. از آذرماه امسال این طرح در حوزه مکالمات صوتی به نتیجه رسید و در حوزه دیتا نیز تا چهل و پنج روز آینده بین تمام اپراتورهای موجود، قابلیت اجرایی خواهد داشت. هم‌گرایی و هم سویی اپراتورها در این پروژه بسیار حائز اهمیت بود . با درنظر گرفتن این مهم، که هریک از اپراتورهای موجود، در قالب شرکت های خصوصی اداره می شوند طبیعی است که در وهله اول به فکر منافع سازمانی خود باشند. اما در این میان خوشبختانه با درایت و حسن توجه وزارت ICT و مطرح شدن بحث منافع ملی، فضایی ایجاد شد تا با همدلی و مشارکت تمامی اپراتورها، پروژه به نتیجه‌ی مدنظر و مطلوب برسد.
مهمترین ویژگی این طرح بهره‌گیری حداکثری از منابع موجود است. بعنوان مثال در بسیاری از موارد شاهد آن هستیم که در یک منطقه‌ی جغرافیایی به ویژه شهرهای بزرگ، همه‌ی اپراتورهای موجود (ایرانسل، همراه اول و رایتل) تجهیزات زیادی را جهت ارائه خدمات خود، نصب و راه اندازی میکنند، این درحالی است که در برخی مناطق محروم شاهد فقدان هرگونه امکانات ارتباطی هستیم. این موضوع از نگاه ملی و کاربردی استفاده‌ی غیربهینه از منابع می‌باشد. لذا با طرح رومینگ ملی ما می توانیم با هزینه های کمتر، شاهد توسعه بیشتری باشیم. بعنوان مثال در حال حاضر شرکت "های وب" با پوشش شبکه دیتای حدود 70 الی 80 درصد روستاهای کشور این بستر را به راحتی در اختیار سایر اپراتورها قرار می دهد. ما نیز دربیش از 1000 روستای تحت پوشش خود، این امکان رادر اختیار سایر اپراتورها قرار می دهیم، بدون اینکه در آن مناطق شبکه ای داشته باشند. خوشبختانه برای سرعت بخشیدن هرچه بیشتر به کار، بحث منافع و تبادلات مالی بین اپراتورها به آینده موکول شده است. چرا که اجماع نظر در این خصوص نیاز به زمان بیشتری دارد.
به عقیده‌ی بنده رومینگ ملی یکی از بزرگترین اقدامات صنعت ارتباطات کشور است. شاید اگر سال قبل در این مورد سوال می‌کردید پاسخ آن شبیه به یک آرزوی دورودراز بود، اما به یاری خداوند و بامدیریت وزارت ICT، این طرح درحال حاضر در کشور انجام گردیده است. درخصوص انجام فرایند رومینگ ملی با توجه به این که شرکت ما به هیچ عنوان از طرف کمپانی های خارجی پشتیبانی نمی‌شود، اتصال آن به شبکه ارتباطی سیار کشور و اضافه شدن بار جدید به شبکه چالش‌های زیادی را برای ما ایجاد می کند که بالطبع نیازمند اقدامات فنی بسیار محتاطاته و دقیقی است تا شبکه فعلی ما مختل نشود و در شبکه اپراتوری نیز اختلالی به وجود نیاید. از منظر کاربر، هرگونه اختلال در شبکه کوه نور، به پای شبکه اپراتور دارنده سیم‌کارت نوشته می شود، زیرا کاربر از وجود شبکه کوه نور مطلع نیست و اختلال احتمالی را از شبکه اپراتور خود می بیند. لذا مسوولیت ما در این حوزه بسیار سنگین است. در حال حاضر که بنده درحال گفت‌وگو با جنابعالی هستم، تیم فنی ما به شدت درگیر پایش شبکه و رفع مشکلات آن است.
اجازه بدهید برای شما مثالی بزنم. فرض کنید که شما یک خودرو خریداری کرده اید و به شما اعلام شده که قطعات یدکی آن در کشور وجود ندارد و هیچ تعمیرکاری نیز تجربه تعمیر اش را ندارد. شما به عنوان صاحب این خودرو چه احساسی دارید؟ ما هم در ابتدای ترک ZTE چنین وضعیتی داشتیم. لذا به سرعت به سوی بومی سازی نقاط کلیدی شبکه رفتیم. توان تولیدی داخل را گسترش داده و نهایت فن آوری و دانش شرکت های فن آور و دانش‌بنیان ِکشور را به خدمت گرفتیم، و البته این روند نیز تاکنون ادامه دارد. شرکت های بسیاری در کشور از سال ها پیش، اقدام به بومی سازی تجهیزات کرده بودند اما چون اپراتورها به توسعه سریع نیاز داشتند، لذا به سراغ برندهایی مثل HUAWEI و ZTE و یا برندهای اروپایی دیگر همچون Ericsson و Nokia رفتند و برای همین کمتر از تولیدات داخلی حمایت شد. لذا متاسفانه این شرکت ها به حاشیه رفتند. اما با اعمال تحریم ها مجددا مورد توجه قرار گرفتند. پیش از سایر حوزه‌های ICT کشور، بخش تلفن ثابت متوجه این موضوع شد و اقدامات لازم را جهت بومی سازی آغاز کرد. با کمک شرکت هایی مثل آوا، چکاوک، کیاتل، پایا و ... محصولات خوبی تولید شد و در حال حاضر در چند استان، سوییچ های تولید داخل در حال خدمات رسانی به مردم هستند. در شبکه ارتباطات سیار با توجه به پیچیدگی های بیشتر، هنوز اپراتورها به سراغ محصولات بومی نرفته اند و ما اولین شرکتی هستیم که این مسیر را آغاز نموده‌ایم، درواقع ما به طور جدی درصدد این هستیم که هسته داخلی شبکه را به یک هسته بومی تبدیل کنیم و امیدواریم که طی چند ماه آینده بتوانیم اولین اپراتور کشور باشیم که از هسته بومی شبکه سیار استفاده میکند.
به عنوان یک ناظر بیرونی وقتی به ارتباطات USO نگاه می کنیم، اکنون زمان آن فرارسیده که استفاده کاربردی از خدمات این شبکه مدنظر باشد.جای نگرانی است که اگر کاربردهای مفید شبکه USOتوسعه پیدا نکند، به اهداف ازپیش تعیین شده‌ی این طرح نخواهیم رسید. روستاییان که بخش مولد کشور هستند و حوزه فعالیت آنها عمدتاَ زراعت و دامداری است. اگر پوشش اینترنت در روستاها صرفا جنبه سرگرمی و تفریح داشته باشد، باعث می شود که مقداری از وقت مفید روستاییان از دست برود و طبعا میزان کارایی آنان پایین بیاید. در حالی که این بستر می تواند وسیله مناسبی برای آموزش، توسعه بهداشت ، اشتغال الکترونیک و سایر سرویس های مناسب روستاییان باشد. این وظیفه ماست که این خدمات را طراحی و ارائه کنیم. من اینطور فکر میکنم که تنها راه توسعه سریع و ارزان اشتغال برای روستاییان همین بستر USO است؛ به شرط اینکه بتوانیم خدمات مناسب و هدفمندی را به روستاییان ارائه دهیم. بنابراین تلاش ما در راستای این موضوع، در کنار بحث شبکه سازی، طراحی خدمات موردنیاز روستاییان در بستر شبکه USO می باشد.